نگاهی به برخی از سازه های مهندسی مدیریت آب و سیلاب از کرانه های مکران تا خلیج فارس

از بند سار تا سنگچال
نگاهی به برخی از سازه های مهندسی مدیریت آب و سیلاب از کرانه های مکران تا خلیج فارس
مهندس مصیب شیرانی، پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست و سازهای تاریخی آب.
“تمدن جنوب (خلیج فارس)و شرق ایران تمدن سیلابی است. سیلاب نعمت است”
چکیده:بنابر مطالعات تاریخی هسته‌های اصلی شکل‌گیری نخستین تمدن‌های بشری در کنار منابع آبی بوده‌اند و از این دست تمدن‌ها کم نیستند و می‌توان به تمدن‌های بین‌النهرین و ماورالنهر و تمدن‌های حاشیه‌ی رودخانه‌های نیل و سند و گنگ، جیرفت اشاره کرد، سواحل جنوبی ایران از دیدگاه اقلیمی در ردیف نواحی خیلی خشک ایران به شمار می رود. ازخصوصیات اقلیمی این ناحیه بارندگی با پراکنش نامنظم و عمدتا به صورت رگباری می باشد. در همین مناطق شاهد رواناب و سیلاب های فراوانی هستیم که هر ساله از دسترس خارج شده و به خلیج فارس و دریای عمان می ریزد. مردم بومی و محلی با استفاده از سالها تجربه به درک کامل و جامع از میزان نزولات جوی به اضافه توزیع زمانی آنها رسیده اند و با تکیه بر دانش بومی سازه هایی بنا کرده اند که توانسته به خوبی سیل را مهار و از آن بهرهبرداری کنند. به عنوان یک راه حل در دهه های اخیر، توجه دنیا به سمت روزآمد نمودن بعـضی روش هـای سـنتی استحصال آب که علاوه بر ساده و ارزان قیمت بودن، قابل اطمینان نیز هستند، جلب شده است. استحصال باران و مدیریت سیلاب از تنوع زیادی در این بخش از کشور برخوردار است از این رو درایران سیلاب همیشه نعمت است اگر به دانش بومی و تجربیات پیشین کشور تمرکز کنیم می بینیم که در ایران تمدن کاریزی و تمدن سیلابی جان مایه شکل گیری مدنیت در بخش اعظمی از کشور هستند. تمدن کاریزی و مدیریت سیلاب جان مایه آبادانی های شهرها و مراکز تجاری چون سیراف، هرموز، کیش و هرمز نو در کرانه خلیج فارس بوده است. سازه های های مهندسی چون. هوتک بندسار، دگار، خوشاب ، در سیستان، بند و دربند (کشبند ). چاههای تغذیه ای ( چاه های نزو ). چاه تلا، آبگیر یا بندآب درهرمزگان و سنگچال در بوشهر، همه سیستم های پیشرفته ومهندسی درکنترل سیلاب و باران و تبدیل تهدید به فرصت زندگی بوده اند. امروز نیز باید نسبت به احیای باز زنده سازی و بروز کردن این سیستم ها همت نمود. جان کلام اینکه : نام خلیج فارس تنها با حفظ میراث و هویت فرهنگی و تاریخی و نگهداشت دانش مهندسی بی مانند و احیای آنها پاسداشته می شود.
منبع:
شیرانی، م. ۱۳۹۶ دانش بومی مدیریت و استحصال سیلاب های فصلی در جزایر خلیج فارس مطالعه موردی جزیره هندورابی: دومین کنفراس هیدرولوژی ایران
شیرانی، م. ۱۳۸۲. استحصال آب باران برای مبارزه با بیابانزایی. سمینار دانشگاه شیراز.
M Shirani. And M. Shahvali.2006 Study of Social and Economical Sustainability of Native Waterharvesting (Abanbar) in Larestan District in Fars Province of Iran (Iran) The 1st IWA International Symposium on Water and Wastewater