فاجعه صيد بي رويه در خليج فارس’

به قلم نصرالله سليمي فر

امروزه با توجه به بحران هايي كه از تصميمات مديريت غير مسوولانه و آني جهت رفع تنگناها اخذ مي شود، صدمات جبران ناپذيري بر سيطره صيد و بهره برداري از اين منابع آبي خدادادي وارد گرديده است و براي مقابله با اين بحران جلسات ، همايش ها ، سمينارهاي فراواني تشكيل و هزينه هاي هنگفتي جهت پايش و احيا آبزيان و حفظ مديريت ذخاير، از تعديل ناوگان هاي ترال تا ايجاد زيستگاههاي طبيعي و مصنوعي صورت گرفته لاكن تاكنون تاثير چنداني در ايجاد يك مديريت پايدار و سازنده نداشته است.
اين روند باعث گرديده كه در چند دهه اخير موجبات كاهش گونه هاي اقتصادي آبزي از جمله ميگو ، ماهي مركب ، حلوا سفيد ، كوسه ، ساردين ، تن ماهيان ، هامور و… فراهم شود .
درحال حاضر نيز ديده مي شود كه عوامل تاثيرگذار در كاهش ذخاير از جمله انواع آلاينده ها (شهري ، صنعتي ،شيميايي و … ) و صيد بي رويه با تورهاي گوشگير شناور ( ركاسي )كه به عنوان ديواره مرگ بوده و روش صيد غير مجاز و مجاز ترال (گوفه) كه مرگ دست جمعي آبزيان را در بر داشته است و باعث مرگ و مير گونه هاي متعدد آبزيان گرديده است.
اگر اين روند ادامه يابد و حركتي در جهت تجديد حيات آبزيان صورت نگيرد، به زودي زود خليج فارس با بحران كاهش شديد ذخاير آبزي روبرو خواهد بود. ضمن اين كه توسعه فناوري جديد، از جمله دستگاه بيسيم ، موقعيت ياب ، رادار، اكوساندر، شناورهاي قدرتمند و روشهاي كارآمد صيد ، باعث شده است كه توان صيادان افزايش يابد و در نتيجه مشكل بهره برداري بي رويه و آسيب رساني به ذخاير و محيط زيست تشديد شود. ازسوي ديگر افزايش قيمت ماهي، خود به عامل تشديدكننده اي براي صيد غيرمسوولانه بدل شده است زيرا صيادان را با انگيزه درآمد بيشتر، به بهره برداري بيشتر ترغيب مي كند. بنابراين كاهش ذخايرآبزيان را به سمتي كه از نظر زيستي و محيطي خطرناك مي باشد سوق مي دهد و منافع بالقوه ذخيره از نظر امنيت غذايي، درآمد ، اشتغال صيادان و ساحل نشينان را در كوتاه مدت و بلندمدت، تهديد مي كند و لذا مساله تهديد ذخاير آبزيان بر اثر صيد بي رويه در خليج فارس همواره طي سال هاي اخير يك مسئله و مشكل اساسي بوده است .
الف : علل كاهش ذخاير آبزي و كاهش ميزان صيد
1) افزايش بي رويه شناورهاي صيادي
2) استفاده از قايق هاي تفريحي در امر صيد با استفاده از ابزار و ادوات صيادي
3) فعاليت تعداد زيادي از شناورهاي بي هويت در امر صيادي
4) افزايش ادوات صيادي از قبيل ميزان بالاي تور و گرگور در شناورهاي صيادي
5) غير استاندارد بودن ابزار و ادوات صيادي
6) استفاده از ابزار و ادوات صيد مخرب از قبيل تور ركاسي ، تور ترال ، تور خيطي كه متاسفانه اخيرا بنام تور خرسي هم معمول گرديده است
7) عدم رعايت فصول صيد
8) تخريب صيدگاهها
9) تخريب زيستگاه ها توسط صيادان
10) صيد در زمان تخم ريزي
11) ورود فاضلاب هاي خانگي ، صنعتي و سر ريز مواد نفتي به دريا ، آلايندگي نفت و گاز و لرزه نگاريها
12) عدم رعايت مكان صيد بدون توجه به مجوز صيد در يك مكان مشخص توسط صيادان
13) عدم وجود يك برنامه آموزشي منظم براي صيادان توسط شيلات
14) سد سازي در خشكي و عدم ورود آب سيلابهاي زمستاني به دريا
ب : پيشنهاد براي بهبود ذخاير آبزي و بالا بردن راندمان كار صيادي در دراز مدت
1) كاهش و استاندارد نمودن تعداد شناورهاي صيادي فعلي و عدم صدور مجوز صيد جديد تحت هر شرايطي
2) ممنوعيت فعاليت صيادي با استفاده از ادوات صيادي حرفه اي براي قايق هاي تفريحي
3) ممنوعيت هر گونه فعاليت صيادي براي شناورهاي بدون هويت
4) آموزش مداوم و موثر صيادان و آگاهي دادن به آنان از وضعيت موجود و آشنا نمودن آنان با شيوه هاي استانداد و غير مخرب
5) خلق شيوه هاي صيد و ادوات غير مخرب براي جايگزيني شيوه و ادوات مخرب فعلي
6) اعمال قانون دريابست در فصولي از سال براي كليه استان هاي ساحلي خليج فارس و كليه شناورها و كنترل و مراقبت شديد و عدم تبعيض بين استان هاي ساحلي
7) راه اندازي تبليغات موثر پيرامون موضوع كاهش ذخاير آبزي و لزوم مشاركت مردمي در حفظ و افزايش آن
8) پرداخت بخشي از خسارت وارده به صيادان از سوي وزارت نفت
9) نظارت بالاي دولت يا ورود ابزار و ادوات صيد و ممنوعيت ورود يا ساخت ادوات صيادي مخرب
10) ارايه وسايل و ابزار استاندارد ارزان قيمت به صيادان
11) برداشت محدوديتهاي شيلات در زمينه احداث تاسيسات رفاهي در بنادر صيادي توسط تعاوني ها از قبيل كارخانه يخسازي و عمل آوري
12) ارايه تسهيلات كم بهره و سهل الوصول به صيادان
13) ترويج يافته هاي تحقيقاتي در بين صيادان
14) نظر خواهي از صيادان و مشاركت دادن آنان در تصميم گيري ها
15) جبران خسارت صيادان در زمان اعمال دريابست
16) رسيدگي جدي دولت به بيمه تامين اجتماعي صيادان و شناسايي شغل صيادي بعنوان يك شغل سخت و زيان آور
17) دومنظوره نمودن شناورهاي صيادي داراي قابليت (تجاري – صيادي )
18) اصلاح قانون حفاظت و بهره برداري از منابع آبزيان مصوب سال 74 به همراه آيين نامه اجرايي آن
19) اصلاح آيين نامه داخلي كميسيون رسيدگي به تخلفات صيادي سازمان شيلات ايران
20) استفاده از شناورهاي صيادي براي كارهاي تفريحي و گردشگري براي كاهش تلاش صيد و صيادي.