بایرام ، مرد شگفت انگیز اعماق خلیج فارس نامی ابدی برای جزیره کیش

بایرام ، مرد شگفت انگیز اعماق دریاها نامی ابدی برای خلیج همیشه فارس

گفتگو چهره ماندگار کیش؛

مرد شگفت انگیز اعماق دریاها/ مستند سازی بنام در سطح جهانی نامی افتخار برانگیز برای کیش و ایران و خلیج تا ابد فارس

مستند ساز عکاس و محقق ایرانی است. او تا کنون مستند هایی از زندگی انواع ماهی ها و آبزیان خلیج فارس و دیگر گونه های جانوری جزیره کیش تهیه کرده که در جشنواره های بین المللی حائز رتبه شده است. بایرامبخش جایزه اول فدراسیون جهانی Okeanos فرانسه، جایزه اول فستیوال جهانی تصویر زیر آب Antibes فرانسه سال ۲۰۰۶ و جایزه اول فستیوال جهانی تصویر زیر آب Antibes 1998 فرانسه را در کارنامه خود دارد.

وی در سال ۹۸ بعنوان چهره ماندگار کیش انتخاب شد.

کاظم بایرام بخش هستم اما به علت اینکه نام خانوادگی من دو بخش است بیشتر خودم را کاظم بایرام معرفی می کنم چون بیان آن راحت تر است.
مستند های اکتشافی زیر دریاها را که در مدت اقامتم در فرانسه می دیدم با دقت پیگیری می کردم و مکتشافان و غواصان این مستند ها اسطوره های زندگی من شدند.

آقای بایرام بخش از زمان و دلیل مهاجرت خو به اروپا بگویید؟

من بعد از فارغ التحصیلی در سال ۵۷ ، از ایران به فرانسه رفتم و در آنجا در رشته هنر ادامه تحصیل دادم ، آنزمان این رشته در ایران تدریس نمی شد.
با توجه به این که قهرمان قایقرانی سابق ایران بودم می خواستم ورزش را از دست ندهم تصمیم داشتم در فرانسه در دانشگاه در رشته قایقرانی هم فعالیت کنم اما امکان قایقرانی در آنجا را نداشتم با توجه به علاقه زیادی که به غواصی و شنا داشتم ، این دو رشته را ادامه دادم ، با علاقه زیادی که به دریا و موجودات دریایی دارم موفق شدم در این حوزه فعالیت زیادی کنم .
من یک ایرانی هستم که علاقه زیادی به موجودات زیر دریا دارم .
۷۵ درصد دنیا دریاست و این دنیای گسترده زیر آب برایم جذابیت‌های زیادی داشت .
به‌طور مثال روی زمین همه چیز عمودی است اما زیر آب همه چیز افقی است و این برای من بسیار جالب است .
ماهی هایی که در دریا شناور هستند به صورت افقی حرکت می‌کنند و من از شناور بودن موجودات دریایی و گیاهان عمق دریا بسیار لذت میبرم .
باید دانش علمی زیادی کسب می‌کردم تا بتوانم دنیای زیر آب را بهتر بشناسم برای افزایش مقاومت زیر دریا به آفریقا رفتند و در آنجا زیر نظر آقای توره آموزش دیدم در اقیانوس اطلس که عمق زیادی هم دارد شنا کردم و توانستم مهارت های زیادی کسب کنم .

چه اتفاقی باعث برگشتن شما به ایران و کار در وطن مادری و خلیج فارس شد.؟

من مستندساز ، عکاس و محقق ایرانی هستم در سال ۱۹۹۰ در جنوب ترکیه مشغول تهیه یک گزارش بودم که دیدم روی درب ورودی هتل پوستری از عکس ماهیان نقاشی شده نصب شده است ، با دقت نگاه کردم تا ببینم نقاشی ها مربوط به کدام منطقه است که با تعجب خواندم خلیج عرب و پایین پوستر نوشته شده بود چاپ کویت ، این نوشته منفی و ضد اخلاقی من را به تحقیق درباره میهنم واداشت و نقطه عطفی بود برای شناخت بیشتر پیرامون خلیج فارس ، محیط زیست و فرهنگ کشورم .

آقای بایرام بخش از افتخارات خودتان بیشتر بگویید؟

به لطف عکسی که از یک صدف آبی و قرمز گرفتم در فستیوال فرانسه سه جایزه بردم

جایزه فدراسیون جهانی صدف شناسی

جایزه فدراسیون غواصی

جایزه بزرگ کل فدراسیون

جایزه اول فدراسیون جهانی فرانسه ، جایزه اول فستیوال جهانی تصویر زیر آب فرانسه و جایزه اول فستیوال جهانی تصویر زیر آب فرانسه را در کارنامه خود دارم .

آقای بایرام بخش آیا از کشورهای خارجی هم پیشنهاد همکاری داشته‌اید ؟

بله از امارات داشتم هنوز هم دارم ، متخصصان و هم حرفه ای های من در امارات معمولا اروپایی ها هستند و از توان مالی و پول امارات استفاده می‌کنند تا مستند تولید کنند.
کار مستند سازی دریا بسیار دشوار است تخصص می‌خواهد و باید در دانشگاه تحصیل کرد و جامعه جهانی به دنبال افراد مجرب ، باهوش و توانمند است .

آقای بایرام بخش چرا به امارات نرفتید و با آنان همکاری نکردید ؟

برای اینکه من ایرانی هستم نمی‌توانم اسم خلیج فارس را چیز دیگری بنامم مثلا خلیج عربی اصلا تلفظ این نام برای من سخت است ، اگر امارات می رفتم همه حقارت می کشیدم هم باید اسم خلیج فارس را تغییر می دادم ، من هیچ وقت این کار را انجام نمی دهم .

همسایگان جنوبی ما قصد دارند نام ماهیان خلیج فارس را که بیشتر آنها پسوند پرسیکوس یا همان خلیج فارس را دارند از بین ببرند و تا کنون هشتصد جلد کتاب با نام جعلی خلیج عربی چاپ کرده اند .
از آن روز به بعد انگیزه خودم را پیدا کردم و برای دفاع از میهن و نام خلیج فارس به ساخت مستند های متنوع و کارهای تحقیقاتی و فرهنگی پرداختم .
هدفم این بود که با این نوع کارهای فرهنگی ، مثل ساخت فیلم ، نوشتن مقاله ، حضور در کنفرانس ها و برگزاری نمایشگاه ها جلوی بی فرهنگی همسایگان جنوبی کشورم را بگیرم و مردم دنیا بیشتر با نام خلیج فارس آشنا شوند .

آیا با سرمایه شخصی تجهیزات تهیه میکنید و مستند می سازید ؟

بله ، اخیرا یک دستگاه دوربین جدیدی خریداری کرده ام  که فقط یک نسخه در دنیا وجود داشت ، این دوربین را در فلوریدای جنوبی پیدا کردم و هزینه انتقال دوربین از آمریکا به ایران ۴۵ میلیون تومان شد که با هزینه شخصی پرداخت کردم .
متاسفانه به مهارت ، دانش و معلومات حوزه مستندسازی زیر دریا در ایران ، توجهی نمی شود . زمانی که آقای غلامحسین مظفری مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش بودند ، با همکاری ایشان قرار شد کتاب خلیج فارس را چاپ کنم که ایشان یک شب عوض شد و همه چیز به هم ریخت ، یک فیلم هم قرار بود با همکاری ایشان بسازیم که به علت تغییر مدیریت نشد .
توقع من این است اگر مصوبه مقرر می‌شود هر وقت تغییر مدیریت اتفاق افتاد ، مصوبات جای خود باقی بماند ، تغییر مدیریت منجر به لغو قرارداد ها و مصوبات نشود .

آقای بایرام بخش در خصوص دنیای زیر آب بیشتر توضیح بدهید ؟

زیر دریایی یک سکوت عمیق و آرام بخش وجود دارد ، دریا حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و به دانش ما می افزاید .
زیر آب صدا تا پنج برابر سرعت صوت روی زمین است و معمولا زیر آب ،راز موفقیت در سکوت است ، چون صدا موجب فرار تمامی موجودات می شود.
زیر دریا باید بسیار تمرکز داشت چراکه شمار موجودات زیر آب نسبت به روی زمین بسیار بیشتر
است و اگر تمرکز نداشته باشیم زحمات ما بی نتیجه می ماند.

آقای بایرام از شگفتی های زیر آب و موجوداتی که میتواند به سلامت و درمان انسانها کمک کند بگویید.

به طور مثال ما در دنیا ۳۰۰ میلیون لیتر کمبود خون داریم کرمی در سواحل زندگی می کند که خون آن با خون انسان همخوانی دارد و گروه بندی خونی انسان را نیز ندارد یعنی به همه گروه های خونی قابل تزریق است ، از این موجود می توان خون دریافت و به انسان تزریق کرد .
بیشترین اکسیژن رسانی را به بدن دارد ، بافت های بدن را حفظ می کند ، به ترمیم بافت های بدن کمک می‌کند .
با شناخت این موجودات و بهره‌برداری از قابلیت‌های آن می‌توان به جامعه بشریت نیز خدمت کرد .
نکته دیگر اینکه مرجان‌های زیادی در عمق آب و خلیج فارس وجود دارد که به ترمیم بافت های استخوانی کمک می کنند ، با این همه سخاوتی که دریا دارد چرا باید دریا را آلوده کنیم

از تکنیک کار و کیفیت کار خود بگویید.

من کاری را انجام میدهم کار درجه یک باشد ، کار مستند سازی زیر دریا باید کیفیت سینمایی داشته باشد و من نمی توانم کار کم کیفیت تحویل دهم ، مستندهایی که ساخته ام همه با کیفیت بالا بوده است و خرید تجهیزات مدرن ، تلاش و تحصیل در این رشته و علاقه من به مستند سازی به من اجازه تولید کار بی کیفیت نمی دهد.

من با تجهیزات حرفه‌ای کار می سازم و به هر حال دستمزد من با افراد دیگر متفاوت است .

آقای کاظم بایرام بخش بفرمایید شما در چه رشته و رده های علمی تحصیل کرده اید.

من در رشته عکاسی زیر آب تحصیل کردم ، در حوزه کارگردانی مستند هم تحصیل کردم و بیولوژی زیر دریا را نیز می شناسم و در این زمینه هم درس خواندم و تحصیل کردم با شناخت کافی فیلم می سازم .
به طور مثال باید بدانیم موجودات دریایی چه واکنش هایی نشان می‌دهند و وقتی با بیولوژی زیر دریا آشنا باشیم رفتارهای موجودات را می‌شناسیم و متوجه می‌شویم این واکنش ها برای لانه سازی است یا برای تولید مثل ، یا برای جفت یابی است و این شناخت در فیلمسازی آن هم حوزه مستند زیر دریا بسیار کارگشاست.

آیا در تمام سالهای که غواصی کرده و زیر اعماق دریا بوده اید به موجودات ناشناخته بر خورده اید.؟

در آفریقا و فرانسه غواصی کردم همه موجوداتی که در آب‌های این منطقه دیدم شناخته شده اند اما در خلیج‌فارس حیواناتی را کشف کردم که هنوز به ثبت نرسیده اند .
در فیلم هایی که ساختم این حیوانات و موجودات مشخص است اما کسی برای توسعه دانش زیر دریا ، به سراغ من نیامد ، در واقع بی توجهی زیادی می شود .
یکی از سختی های کار من این است که ، برای شناخت گونه های جدید کار بسیار دشوار است حیوان را باید در اختیار داشته باشیم به آزمایشگاه های معتبر مانند آزمایشگاه های اروپا و آمریکا ببریم تا اصالت آن ثبت شود ، باعکس نمی‌توان اصالت حیوانهای تازه کشف شده را مشخص کرد.

اولین مستندی که در کیش و زیر آبهای خلیج فارس ساختید چه نام داشت و از کجا شروع شد.؟؟

در زمان مدیریت آقای علیرضا عامری در سازمان منطقه آزاد کیش سال ۲۰۰۹ دوربین سفارش دادم ، دوربین را در ایران تحویل گرفتم ، یک کشتی به سبک آمریکایی با مشارکت یک کمپانی اماراتی ساختم و سریال اعجاز خلیج فارس را در ۳۰ قسمت ساختم ، سه سال شبانه روز کار کردم و همان طور که مستحضر هستید برای تهیه و تولید یک دقیقه فیلم مستند باید ۱۰ ساعت فیلمبرداری شود و این بسیار کار حساس و دقیقی است درباره لاک پشت های پوزه عقابی و لاکپشت سبز هم مستند ساختم .
آقای نوربخش که کار مونتاژ مستند های من را انجام می‌داد از این همه فضای ذخیره سازی که برای فیلم ها تهیه کرده بودم متعجب شده بود ، تمام فیلم ها با کیفیت سینمایی کار شد و بسیار جذاب و دیدنی است .
هزینه بیشتری پرداخت میکردم که فیلم با کیفیت سینمایی تهیه و تولید بشود تا بتوانم در جشنواره های بین المللی عرضه کنم .

لطفاً از فعالیتهای بیشتر خودتان بفرمایید به ویژه در سال‌های اخیر.؟

من فیلمی برای اکسپو دبی ساختم که این فیلم هنوز پخش نشده است ، قبل از این هم در سال ۲۰۰۷ مستند ۲۰ زندگی در اعماق خلیج فارس را ساختم که روایت زندگی ۲۰ حیوان مختلف زیر آب است و هر ۵ دقیقه داستان یک حیوان تمام می‌شود و داستان حیوانات دیگری آغاز می‌شود .
آقای بایرام چرا دریا را زیبا می بینید و توصیف میکنید ؟

من به واسطه شغلی که دارم زیبایی‌ها را به تصویر می کشم و بسیار هم سعی می کنم زیبا بین باشم .
زیر دریا دنیایی بسیار زیبا و جذابی است به طور مثال وقتی نور در آب نیست رنگ هم دیده نمیشود اگر یک گوجه فرنگی را در اعماق آب ببریم وقتی نور باشد گوجه فرنگی به رنگ قرمز است وقتی در عمق بیشتری فرو میرویم دیگر طول موج‌ها تغییر میکند و گوجه فرنگی قرمز نیست و در اعماق مختلف رنگ گوجه فرنگی تغییر می‌کند ، به واسطه تغییر طول موج نور ، رنگ های مختلفی از آن ها ساخته میشود که بسیار جذاب است .
توان بینایی انسان در حد ماهی نیست باید با چشم مسلح نورها را در آب ببیند اما با چشم غیرمسلح نمیشود ، ولی ماهی ها از خودشان نور ساطع می کنند که فقط خودشان قادر به دیدن این رنگ ها و نورها هستند .

۳۰ سال است که شما در اروپا زندگی می‌کنید اما در طول همه این سال‌های نسبتاً طولانی، عمده فعالیت‌های شما مستند‌سازی طبیعت  ایران بوده است. به‌ویژه دوربین شما بیش از هر مستند‌ساز دیگری، خلیج‌فارس و زیبایی‌های آن را به تصویر کشیده است؛ گزارش «هزار و یکشب» که در سال  ۱۹۹۵ ساخته شد نخستین کار جدی شما درباره خلیج فارس بود، از دیگر کارهایتان در این زمینه بگویید؟

-پس از «هزارویکشب»، مستند «رویای مروارید» را به تصویر کشیدم، این مستند با روایت کردن زندگی یک صیاد صدف، بیننده را با زندگی دشوار و مراحل سخت صید صدف آشنا می‌کند. اینکه چطور صدف‌ها را صید می‌کنند و بعد روی آب آنها را باز می‌کنند و پس از آن همه دشواری، صیاد مروارید‌های به دست آمده را به شیوخ عرب می‌فروشد. فیلم درواقع زندگی صیادی به نام «عبدالرحمن»  از اهالی جزیره کیش را نشان می‌‌دهد. عبدالرحمن حدود ۲ سال پیش درگذشت. این مستند جایزه جهانی فستیوال عکس و تصویر زیر آب را به خود  اختصاص داد.

این فستیوال کجا برگزار می‌شود؟

-این فستیوال هر سال در فرانسه برگزار می‌شود و وزن و اعتبار فراوانی دارد درواقع یک فستیوال شناخته شده‌ای است که هر سال از تمام دنیا در آن شرکت می‌کنند.

از پروژه های که داشته اید می‌گفتید…

-سال  ۱۹۹۵ در جزیره هندورابی که در ۴۰ کیلومتری کیش واقع شده، عکسی از یک صدف زیر آب گرفتم، این عکس در مسابقه فستیوال «اک آنوس» (اقیانوس به گویش یونانی) که در شهر من پولیه فرانسه برگزار شد  ۳ جایزه جهانی فدراسیون جهانی غواصی و فدراسیون صدف شناسی و مهم‌تر از این ۲، جایزه بزرگ این مجموعه را به دست آورد. سال  ۹۶ هم مستندی درباره «منطقه چابهار» ساختم که جایزه دوم  جهانی را به ارمغان آورد.

از جزیره هندورابی برایمان بیشتر بگویید.؟

در هندورابی که یک جزیره بکر است خیلی رفت و آمد صورت نگرفته است ، اما با وجود اینکه خیلی ساکت و آرام است ولی زباله در این منطقه زیاد است ، این زباله ها را ساکنان این منطقه تولید نمی‌کنند ، مسافران و گردشگران هستند که به این جزیره سفر می‌کنند و آب دریا را آلوده می‌کنند و یا در آب‌های اطراف زباله می‌ریزند و جهت باد زباله ها را به هندورابی می برد .
در هندورابی تنوع ماهی ها خیلی زیاد است ، ماهی امپراطور را برای نخستین بار در هندورابی دیدم .
بیشترین تولید مثل لاک پشت پوزه عقابی را در هندورابی دیدم که برایم خیلی جالب و جذاب بود .
ابتدا باید جزیره هندورابی را احیا کنیم ، از زباله پاک کنیم و دوست دارم در این جزیره فعالیت کنم ، یک مستند زیبا و یک فیلم جذاب بسازم .

آقای بایرام بخش از تجربیات غواصی خودتان و شنا در عمق دریا برای ما بگید.

فیلمبرداری زیر آب را با کپسول هوا که من متصل می شود ، انجام می دهم ، اما گاهی هم میشود که بدون کپسول به عمق دریا می روم در عمق خلیج فارس میزان دید نسبت به دریا های دیگر بسیار محدودتر است .
عمق بیشتر از ۱۰ متر را نمی‌بینیم ، جریان آب غواص را جابجا میکند ، ممکن است بسیار دورتر از جاییکه در آب فرو رفتیم سر از آب در بیاوریم ، برای عکاسی زیر آب بدون کپسول هوا هم رفته ام ، اما برای فیلمسازی بیشتر با کپسول هوا زیر دریا می روم .

بیشترین عمقی که با کپسول رفتم ۵۵ متر بود و بدون کپسول هم حدود ۶۰ متر در عمق دریا فرو رفتم .

در دریای سرخ است که تونلی است که بسیار عمیق و بزرگ است ، طول دهانه این تونل ۲۰۰ متر است ، در عمق ۲۸ متری زیر آب رفتم و طول ۲۰۰ متر را شنا کردم که یک رکورد است و فکر می‌کنم که رکورد جهانی را شکانده باشم  .

شما دستی بر آتش نویسندگی هم دارید از نوشته های خود برای مخاطبین ما بگویید.؟

در دنیا کتابی به عنوان خلیج فارس نوشته نشده و بیست سال قبل این کتاب را نوشتم و افتخار می‌کنم که در این زمینه فعالیت کردم .
بسیار عاشق حرفه و شغلم هستم و برای این دانش و مهارتی که کسب کردم سالها زحمت کشیدم بسیار تحصیل کردم و ساخت مستند های زیر دریا به من انرژی و توان خیلی زیادی می دهد.
با ما اعمال و کارهای خودمان در دنیا اثر به جای می گذاریم ، بهتر است با رفتار و اعمال مثبت اثرات مطلوبی بر جهان پیرامون خود و البته خلیج فارس بگذاریم .

ما می‌نشینیم پای تلویزیون یا در نمایشگاه پوسترهایی را می‌بینیم که طبیعت را به تصویر کشیده، اما هرگز به این فکر نمی‌کنیم که پشت دوربین چه مشکلاتی وجود دارد، فکر نمی‌کنیم که مستند‌ساز برای ساخت این مستند چه رنج‌هایی را تحمل کرده است، فقط از دیدن فیلم یا تصاویر لذت می‌بریم، نگاه یک مستند‌ساز برای روایت طبیعت با چه مشکلاتی دست به گریبان است؟

برای دریافت سهمیه سوخت آزاد قایقم باید التماس کنم.

-مستند‌سازی در هر منطقه مشکلات خاص خودش را دارد. اما این مشکلات در کشور ما بسیار بیشتر است. مثالی می‌زنم تا مسئله روشن شود. وقتی یک مستند‌ساز اراده کند در آفریقا مستندی بسازد بلیت می‌گیرد و به آفریقا پرواز می‌کند و به محض اینکه به آنجا رسید می‌رود توی دریا، آنجا دیگر کسی نمی‌پرسد این دوربین مال کیست؟ مجوز داری؟ کارت چیست؟ می‌خواهی از کجا فیلم و عکس بگیری و صدها سؤال و اما و اگر؟… تو آزادی که دوربین‌ات را هر جا که می‌خواهی ببری؛ عکس بگیری، یعنی در هیچ کجای اروپا یا آفریقا برای ساخت مستند نیاز به مجوز نداری. اما در ایران در بسیاری از موارد با مشکل مواجهی.

زیر آب چطور؟ از مشکلات زیر آب بگویید؟

-زیر آب هیچ مشکلی وجود ندارد. به‌ویژه که همواره مدیون کمک‌های بی‌دریغ مردم خونگرم جنوب بوده و هستم، دلم می‌خواهد در این مجالی که به دست آمده از همه آنها تشکر کنم. ضمن آنکه دوستان زیادی هستند که با کمک آنها برخی مشکلاتی که وجود دارد برطرف می‌شود.

و آخرین کلام…

خلیج فارس و طبیعت فقط به ما تعلق ندارد به نسل آینده هم تعلق دارد، کاری نکنیم که فردا پیش فرزندانمان شرمنده شویم.