مقدمه 

آیا در گذشته کاری انجام داده ای که اکنون پشیمان باشی؟ آیا با علم به اینکه انجام کاری برایت خطرناک است، بر آن اصرار ورزیده ای؟ آیا روی اسب اشتباه شرط بسته ای؟ سهمی را در بازار بی موقع خریده یا فروخته ای؟ آیا تا کنون پیش آمده که موفقیت ها را به خودت و ناکامی ها به شرایط بیرونی نسبت بدهی؟ اینها اشتباهاتی هستند که ما در طول زندگی خود مرتکب می شویم. اما با شناخت آنها می توانیم شرایط را کنترل نماییم.

این پاراگراف گزیده ای از کتاب “هنر شفاف اندیشیدن” است که نویسنده مشهور سوئیسی، رولف دوبلی آن را نوشته و عادل فردوسی پور کتاب را ترجمه کرده است. خواندن این کتاب ما را با مفاهیم متضادی مانند اشک و لبخند، شادی و غم، پیروزی و شکست و ….آشنا می کند و به می آموزد که هر کدام در کنار دیگری معنا می یابد.

چکیده ای از کتاب 

هر انسانی به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه دچار اشتباه می شود زیرا تشخیص آن خطا در لحظه کار آسانی نیست. اما اگر دائره المعارفی از خطاهای موجود را در کتابی جمع کرده و به ما نشان دهند قطعا تعداد اشتباهات ما کمتر خواهد شد. این موضوع نشان می دهد عدم شناخت و آگاهی است که منجر به اشتباهات می شود. از سوی دیگر بیشتر خطاهای انسان از نوع تفکر او ریشه می گیرد. بنابراین در این کتاب شما را با با اشتباهاتتان روبه رو می کنیم تا با فرصتی دوباره آنها را تحلیل و بررسی نمایید.

رولف دوبلی را بهتر بشناسیم 

رولف دوبلی، نویسنده، رمان نویس و کارآفرین سوئیسی است که پس از نوشتن کتاب “هنر شفاف اندیشیدن” به شهرتی بی سابقه دست پیدا کرد. او موسس بزرگترین مرکز گردآوری خلاصه کتاب است.

بحث اصلی این کتاب، در مورد خطاهای ذهنی انسان است. همه انسان ها به هنگام تصمیم گیری ممکن است دچار خطاهایی خواسته یا ناخواسته شوند. این خطاها در این کتاب با بیانی ساده مورد بررسی قرار گرفته اند. ناگفته نماند به نقل قول از نویسنده، بعضی از خطاها در این مجموعه از قلم افتاده اند که شما می توانید آنها را به لیست اضافه نمایید.

مهم ترین خطاهای ذهن

۱. چراباید به قبرستان برویم؟ 

یکی از خطاهای انسان میل شدید او به بقا و پیروزی است. این میل سبب می شود هیچگاه به شکست فکر نکنیم و اگر شکستی بوجود بیاید به شدت آزرده خاطر شویم. اما روش صحیح این است همان اندازه که برای پیروزی آماده ایم، خود را برای شکست نیز آماده کنیم. زیرا بسیاری از شرکت های تازه تاسیس با شکست رو به رو شده و قادر به راه اندازی شرکت خود نمی شوند.

۲. آیا تحصیل در دانشگاه هاروارد شما را باهوش تر نشان می دهد؟ 

درگیر حواشی شدن یکی از مواردی است که باعث احساس شکست می شود. برای نمونه آن چه که در امر تحصیل اهمیت دارد، هوش و استعداد، تلاش و پشتکار است. اگر کسی این موارد را در خود داشته باشد در هرمکانی که تحصیل کند موفق خواهد بود و اگر فاقد این فاکتورها باشد دانشگاه هاروارد هم نمی تواند برایش معجزه کند. به عبارتی شاید هارواد یک دانشگاه معمولی است که بواسطه شهرتش نخبه های دنیا را در خود جای داده است.

۳. آیا ابرها در نظر تو شکل های متفاوتی دارند؟

انسان به صورت ذهنی برای خودش الگوهایی را ساخته است که کاربرد ذهنی مشخصی نیز برایشان قرار داده است. اما این فقط توهم ذهن شماست. بنابراین پیش از به کار بردن هر الگو، ابتدا آن را مورد آزمایش قرار دهید تا به درستی یا سقم آن پی ببرید.

۴. اگر پنجاه میلیون نفر موضوع احمقانه ای را تایید کنند آن موضوع همچنان “احمقانه” خواهد بود

“تایید اجتماعی” یکی از اشتباهات خطرناکی است که بسیاری از ما به آن دچار هستیم. هرگاه می خواهیم درستی یا اشتباه کاری را تشخیص دهیم به اطراف خود نگاه کرده و تابع جمع می شویم. این اشتباه را حتی در بازارهای سرمایه نیز انجام می دهیم. اما فراموش نکنیم که شاید آن جمع، همگی دچار یک اشتباه فراگیر شده اند.

۵. تفاوت ریسک و عدم قطعیت 

علیرغم اینکه عده ای ریسک و عدم قطعیت را یکی می دانند اما این دو باهم تفاوت های مشخصی دارند. ریسک موضوعی قابل اندازه گیری و قابل تحلیل و بررسی است اما در عدم قطعیت نوعی ابهام و بیخبری وجود دارد که وقتی انسان با آن رو به رو می شود دچار حالت محافظه کارانه می شود.

۶. همیشه به موارد استثنا توجه کن 

عدم توجه به موارد استثنا یکی از اشتباهات رایج است. در هر شرایطی ما انسان ها با حجم وسیعی از داده ها روبه رو می شویم. اما تنها بخشی را قبول می کنیم که داده های قبلی ذهن ما را تایید کنند. در واقع ما حاضر نیستیم این امکان را بدهیم شاید داده های ذهنی ما غلط بوده و نیاز به تصییح دارند.

در این خصوص جمله بسیار زیبایی از وارن بافت را مطرح می کنیم:

“انسان به خوبی یاد گرفته چگونه اطلاعات جدید را به گونه ای تفسیر کند که داده های قبلی او دست نخورده باقی بماند”

۷. افکار نازنین خود را قربانی کن! 

انسان تمایل فراوانی دارد که خواسته ذهن خودش را از میان دریایی از اطلاعات پیش رو پیدا نموده و بر آنها مهر تایید بزند. او به جای اینکه دنبال پاسخ صحیح باشد، به دنبال راهی است که بر محفوظات ذهن خود مهر تایید زده و آنها را به کار ببرد. در حالی که به هنگام تصمیم گیری بهترین روش، پاک کردن عادات همیشگی و تصمیم گیری مجدد بر مبنای مستندات موجود می باشد.

۸. به داستان ها اعتماد نکن، حتی داستان های واقعی هم خیالات هستند

به داستان ها اعتماد نکن. مفاهیمی که از طریق یک داستان به ما منتقل می شوند تنها ذهنیات نویسنده هستند. او برای درک بهتر داستان، مسائل را به آن صورت که دوست دارد مطرح می کند و هر کجا لازم باشد نکاتی را حذف یا موادی را اضافه می نماید.

۹. اهمیت داشتن دفترچه خاطرات

گاهی وقوع یک موفقیت شانسی، سبب می شود که ما آن پیروزی را به پیش بینی های خود نسبت داده و در موارد بعدی نیز از آنها استفاده کنیم. اعتماد بیجا به دانسته هایی که به خطا در ذهن ما شکل گرفته اند سبب می شود که در موارد مشابه آتی، بدون هیچ گونه آنالیز و تحلیل مناسب تصمیم های اشتباه بگیریم.

۱۰. به آگاهی و دانش خود بی اندازه اعتماد نکن

این مورد که شباهت زیادی به موضوع بالا دارد در انسان های تحصیل کرده و متخصص پیش می آید. این گروه به دلیل اعتماد کاذبی که به خود دارند، همیشه گمان می برند که تصمیمات درستی گرفته اند. غافل از آنکه آنها نیز امکان خطا و اشتباه را دارند. برای نمونه این خطا را می توان در پیش بینی بازار بورس توسط متخصصان برای سال آتی مشاهده نمود.

۱۱. کنترل امور کمتر از آنچه تصور می کنی در دستان توست

بیشتر انسان ها گمان می کنند که در هر شرایطی می توانند کنترل کل امور را به دست بگیرند. این در حالی است که همیشه فاکتورهایی وجود دارند که خارج از کنترل ما هستند. در این بخش منظور نویسنده این نیست که کنترا آن فاکتورها را نیز باید با تلاش به دست گرفت. بلکه منظور پذیرش این امر است که تنها بخشی از هر شرایط را می توانیم تحت اختیار و کنترل داشته باشیم.

۱۲. هرگز درستی یا خطای یک تصمیم را بر اساس نتیجه اش تعبیر نکن 

هیچگاه درستی یا خطای یک تصمیم را بر اساس نتیجه ای که حاصل شده قضاوت نکن. زیرا علاوه بر تصمیم تو فاکتورهای بیرونی دیگری نیز بر آن نتیجه تاثیر داشته اند. برای مثال تصمیمی که بر اثر عوامل بیرونی با تلاش بسیار کمی به موفقیت ختم می شود. یا تصمیمی که علیرغم تلاش بسیار زیاد شما با تاثیر یک عامل خارج از کنترل شما به شکست می انجامد. 

۱۳. تنها طبق فاکتورهای ظاهری قضاوت نکن

این مورد مربوط به یک خطای روان شناختی به نام “خطای هاله ای” می باشد. این خطا زمانی اتفاق می افتد که یک شخص، شیئی و یا پدیده چند بعدی را تنها با تکیه بر یک بعد آن قضاوت کنیم. غافل از اینکه برای تصمیم گیری صحیح باید به ماورای آن جنبه نفوذ کرده و آن را تمام و کمال بررسی نماییم

۱۴. در زمان حال زندگی کن و لذت ببر

به امر اشاره به این جمله معروف دارد، ” در زمان حال زندگی کن و از تمامی ثانیه هایت لذت ببر. شاید امروز تنها روز زنگی تو باشد”

اکثریت ما هر روز را برای زندگی کردن و انجام علائق خود به روزهای آتی منتقل می کنیم. اما زندگی به ما فرصت زیادی نداده است. پس یاد بگیریم در لحظه زندگی کنیم و انجام امورات مهم خود را به فرداها مؤکول نکنیم.

۱۵. توجه کامل به جزئیات 

گاهی در شرایطی قرار می گیریم که میانگین یا حد وسط معنایی ندارد و برای گرفتن یک تصمیم منطقی باید به تمام جزئیات توجه کنیم. در جایی که توجه به جزئیات اهمیت دارد کل گرا بودن سبب خطا در نتیجه می شود.

۱۶. به دشمنان انبوهی از اطلاعات را منتقل کن

شاید این تصور غلط وجود دارد که هر چه بیشتر درباره موضوعی اطلاعات داشته باشیم بهتر است. اما دانیل جی. بورستین در این باره می گوید:” بزرگترین مانع کشف جهالت نیست، انبوهی از اطلاعات اضافی است. پس تا می توانی به دشمنانت اطلاعات بده”. حجم بالای اطلاعات سبب می شود که مسائل مهم و ضروری در انبوه اطلاعات گم شده و نادیده گرفته شود”.

۱۷. چرا چیزهای کوچک، گاهی بزرگ جلوه می کنند

در آمار علمی وجود داردبه نام “قانون اعداد بزرگ” . بر این اساس هرگاه حجمی از یک نمونه به اندازه کافی بزرگ انتخاب شود می توان به آن اعتماد کرده و آن را مشخصه اساسی آن جامعه انتخابی در نظر گرفت. اما متاسفانه اکنون در میان مردم “قانون اعداد کوچک” وجود دارد. کانمان و تورسکی دو روانشناس بزرگ متوجه شده اند که اکثریت مردم برای تصمیم گیری های خود به روندهای کوتاه مدت، و مقادیر کوچک توجه می کنند. دانیل کانمن برنده جایزه نوبل در این باره می گوید:” حتی دانشمندان هم گاهی تسلیم قانون اعداد کوچک می شوند”.

۱۸. به سرعت گیر در میان راه توجه کن

در زمان تصمیم گیری مردم دو دسته اند، گروهی احساسی تصمیم می گیرند و عده ای منطقی. انسانهای منطقی موضوع را سبک سنگین کرده و با در نظر گرفتن همه موارد تصمیم می گیرند. اما منظور از تصمیم احساسی در اینجا، تصمیم گرفتن بدون تفکر است. این کتاب به شما پیشنهاد می کند حتی با سوال های منطقی هم با دید منتقدانه برخورد کنید و به پاسخ های آنی و ساده ای که همان لحظه به ذهن شما خطور می کند اعتماد نکنید.

۱۹. برای تصمیم گیری کشتی های خود را آتش بزنید!

یکی از کارهای مهمی که باید انجام شود حذف کارهای غیرضروری است. برای یک زندگی سالم “باید” و “نباید” تعریف کنید. در انجام بایدها تلاش کنید و به محض رویایی با نبایدها از کنار آنها به آسانی عبور کنید. این سیستم اجرایی انسان را از افتادن در گرفتاری ها حفظ کرده و به او فرصت تفکر برای تصمیم گیری های مهم را خواهد داد.

۲۰. بهترین غذاها، غذاهای خانگی هستند

گاهی افراد برای بهتر نشان دادن خود در یک جامعه کاری یا اجتماعی، به یک سندرم مبتلا می شوند که طبق آن هر کاری را انجام می دهند تا مهم جلوه کنند. این سندرم گاهی در آنها آنقدر قوی می شود که برعکس خود را حقیر و کوچک می کنند. بنابراین برای تصمیم گیری انجام هر کاری با دقت به آن فکر کنید و عواقب انجام آن را بسنجید. به کارهایی که در اطرافت انجام شده بیشتر فکر کن. ببین کدام یک برجسته و درخشان بوده اند؟