امام حسین پژوهی برای جهان معاصر، قصه نامکرر

الف) ارزش های برتر جهان

ب) حذف مردم ، بزرگترین منکر

دکتر محمد ابراهیم انصاری لاری

یادداشت ، به جای مقدمه

درباره واقعه عظیمی که در سال ۶۱ هجری در دهم ماه محرم الحرام در سرزمین کربلا روی داد ، بسیار گفته اند و بسیار نوشته اند و همه ما هم بسیار شنیده و بسیار خوانده ایم.

اما به رغم این همه ذره ای از تازگی درس ها و آموزه ها آن و نیز داغ و درد و مصیبت های آن کم نشده و نخواهد شد .

گویا عاشورا روایت شگرف غم عشق و حکایت جانسوز حماسه جاودانی است که از هر زبان که شنیده شود هرگز رنگ تکرار و گرد ملال بر آن نخواهد نشست که به قول احافظ

یک قصه بیش نیست غم عشق و این عجب

کز هر زبان که می شنوم نامکرر است

از مشخصات یک پدیده و یک موضوع بی ملال و بی تکرار آن است که با هر بار باز خوانی می توان به نکته تازه و اشارتی نو دست یافت و من می خواهم بی هیچ اغراق و گزافه بگویم در این چند سال که فراغتی حاصل شد و توفیق رفیق و من توانستم درباره امام حسین (ع) این شخصیت سترگ و درباره عاشورا این حادثه بزرگ قدری بیشتر تر بخوانم و بدانم و بگویم هر بار و هر سال به نکته ای نو و اشارتی تازه دست یافته ام .

ذکر خاطره ای که به مقاله حاضر مربوط است خالی از لطف نیست . اول بار این مقاله در شب عاشورا سال ۸۷ در تالار دانشگاه علوم پزشکی شیراز در قالب سخنرانی که از سال ۸۳ به بعد در شب های تاسوعا و عاشورا توفیق آن را داشتم ارائه گردید.

در آن سخنرانی درباره محوری ترین عامل و اساسی ترین انگیزه حرکت امام که در نهایت منجر به شهادت ایشان شد به این مطلب اشاره کردم و بزرگ ترین منکری که توسط معاویه صورت گرفت اقدام برای حذف مردم از صحنه و نادیده گرفتن آن ها و پایمال کردن حقوق اساسی و اولیه آن ها بود که جلوه بارز و نقطه اوج آن در تعیین خلیفه بود. با زیر پا گذاشتن عهد نامه او با امام حسین (ع) و از طریق نصب یزید به جانشینی خود و تفضیل این سخن را به عاشورای سال بعد موکول کردم.

متعاقب آن آیت الله فقید حائری شیرازی که این سخنان را از طریق نوار ضبط شده استماع کرده بودند به من خرده گرفتند که این همه تاکید تو بر مردم و این که دلیل اصلی عدم بیعت را تخلف معاویه از آن بند کذایی می دانی بیش تر سیاسی می نماید تا گویای واقعیتی باشد.

فرصتی برای چند وچون هم نبود اما من از سر ارادت و احترام خاصی که برای ایشان قائل بودم و نکته بینی ها ونکته سنجی های ظریف و به جای ایشان در موارد متعدد دیده و آزموده بودم وادار به تامل شدم و تصمیم گرفتم در این باره با دقت و وسواس بیش تر مطالعه و بررسی کنم .

تذکر مشفقانه و عالمانه این دانشمند پر فضیلت که خدایشان رحمت کند سبب شد تا حرکت تاریخی امام از لحظه امتناع از بیعت تا خروج از مدینه و فرود آمدن در کربلا را به دو بخش تقسیم کنم و دلایل و انگیزه های امام برای امتناع از بیعت با یزید و بحث پیرامون ماهیت و چرایی حرکت امام از مدینه به مکه تا فرودآمدن در کربلا را به صورت جدا گانه بررسی کنم.که نتیجه آن بررسی و جدا سازی بعد از وقفه ای چند ساله در برگزاری نشست های عاشورایی در شب عاشورای سال ۹۳ در تالار احسان شیراز ارائه گردید و اکنون با بازبینی و اندک تصحیح تقدیم می گردد.

باری این نوشته صرفا به دلایل و انگیزه های امام برای امتناع از بیعت می پردازد با این امید که این بحث به عنوان کلید اصلی و مقدمه واجب ورود به هر بحثی پیرامون حسین (ع) و عاشورا مد نظر قرار بگیرد.

قضاوت درباره این نظریه را به خوانندگان و منتقدان آگاه و منصف می سپارم و امید است از نظرات و دیدگاه ها و انتقادات سازنده آن ها بهره مند شوم .

بخشی از مقاله

و این قدرت سیاسی و منصب زمام داری را به غلط و همچون پادشاهان موهبتی الهی تفسیر کند . یک اتفاق عرفی ، طبیعی ، زمینی یعنی انتخاب توسط عده ای در یک شورایی که مامور به انتخاب او بوده است به یک اراده آسمانی و قدسی قائل باشند و در نتیجه در برابر رقیبان و مردم خود را پاسخگو نداند در حالی که قدسی ترین موجود عالم ،آسمانی ترین و برترین خلایق این عالم یعنی پیامبر خاتم (ص) وقتی در هیئت زمام دارد و زعیم سیاسی ظاهر می شود کاملا زمینی طبیعی ، عرفی رفتار می کند و خود را مکلف به مشورت می داند و مقید به پیروی از نظر جمع

زمام داری ،ولایت و حکومت امری عرفی ، زمینی و فرشی است ، قدسی ،آسمانی و عرشی نیست “. کار گِل است اگر اهل دل هم به هر دلیل تن به این کار گِل داد باید مقتضیات آن را رعایت کند .

نمی تواند از لوازم و تبعات آن اجتناب کند اگر یک فقیه کامل عارف و اصل و زاهد مخلص هم به هر دلیل کار حکومت را پذیرفت در مسئولیت سیاسی و حکومتی و زمامداری به هیچ عنوان نه مطلق است نه مقدس باید پاسخگو باشد مصون از خطا و اشتباه نیست از ترازوی سنجش و ارزیابی به دور نیست .باید به نظر جمع احترام بگذارد و هزاران بار دیگر .

مگر علی نبود که می گفت: انتقادتان و نصیحتتان را از من دریغ نکنید .من مصون از خطا نیستم . چه فقهی، کامل تر؛ و چه عرفی واصل تر ؛ و چه زاهدی، مخلصتر از علی.

محمد ابراهیم انصاری لاری  شیراز بهار ۹۹ رمضان المبارک ۱۴۰۱