فاجعه صید بی رویه در خلیج فارس’

به قلم نصرالله سلیمی فر

امروزه با توجه به بحران هایی که از تصمیمات مدیریت غیر مسوولانه و آنی جهت رفع تنگناها اخذ می شود، صدمات جبران ناپذیری بر سیطره صید و بهره برداری از این منابع آبی خدادادی وارد گردیده است و برای مقابله با این بحران جلسات ، همایش ها ، سمینارهای فراوانی تشکیل و هزینه های هنگفتی جهت پایش و احیا آبزیان و حفظ مدیریت ذخایر، از تعدیل ناوگان های ترال تا ایجاد زیستگاههای طبیعی و مصنوعی صورت گرفته لاکن تاکنون تاثیر چندانی در ایجاد یک مدیریت پایدار و سازنده نداشته است.
این روند باعث گردیده که در چند دهه اخیر موجبات کاهش گونه های اقتصادی آبزی از جمله میگو ، ماهی مرکب ، حلوا سفید ، کوسه ، ساردین ، تن ماهیان ، هامور و… فراهم شود .
درحال حاضر نیز دیده می شود که عوامل تاثیرگذار در کاهش ذخایر از جمله انواع آلاینده ها (شهری ، صنعتی ،شیمیایی و … ) و صید بی رویه با تورهای گوشگیر شناور ( رکاسی )که به عنوان دیواره مرگ بوده و روش صید غیر مجاز و مجاز ترال (گوفه) که مرگ دست جمعی آبزیان را در بر داشته است و باعث مرگ و میر گونه های متعدد آبزیان گردیده است.
اگر این روند ادامه یابد و حرکتی در جهت تجدید حیات آبزیان صورت نگیرد، به زودی زود خلیج فارس با بحران کاهش شدید ذخایر آبزی روبرو خواهد بود. ضمن این که توسعه فناوری جدید، از جمله دستگاه بیسیم ، موقعیت یاب ، رادار، اکوساندر، شناورهای قدرتمند و روشهای کارآمد صید ، باعث شده است که توان صیادان افزایش یابد و در نتیجه مشکل بهره برداری بی رویه و آسیب رسانی به ذخایر و محیط زیست تشدید شود. ازسوی دیگر افزایش قیمت ماهی، خود به عامل تشدیدکننده ای برای صید غیرمسوولانه بدل شده است زیرا صیادان را با انگیزه درآمد بیشتر، به بهره برداری بیشتر ترغیب می کند. بنابراین کاهش ذخایرآبزیان را به سمتی که از نظر زیستی و محیطی خطرناک می باشد سوق می دهد و منافع بالقوه ذخیره از نظر امنیت غذایی، درآمد ، اشتغال صیادان و ساحل نشینان را در کوتاه مدت و بلندمدت، تهدید می کند و لذا مساله تهدید ذخایر آبزیان بر اثر صید بی رویه در خلیج فارس همواره طی سال های اخیر یک مسئله و مشکل اساسی بوده است .
الف : علل کاهش ذخایر آبزی و کاهش میزان صید
۱) افزایش بی رویه شناورهای صیادی
۲) استفاده از قایق های تفریحی در امر صید با استفاده از ابزار و ادوات صیادی
۳) فعالیت تعداد زیادی از شناورهای بی هویت در امر صیادی
۴) افزایش ادوات صیادی از قبیل میزان بالای تور و گرگور در شناورهای صیادی
۵) غیر استاندارد بودن ابزار و ادوات صیادی
۶) استفاده از ابزار و ادوات صید مخرب از قبیل تور رکاسی ، تور ترال ، تور خیطی که متاسفانه اخیرا بنام تور خرسی هم معمول گردیده است
۷) عدم رعایت فصول صید
۸) تخریب صیدگاهها
۹) تخریب زیستگاه ها توسط صیادان
۱۰) صید در زمان تخم ریزی
۱۱) ورود فاضلاب های خانگی ، صنعتی و سر ریز مواد نفتی به دریا ، آلایندگی نفت و گاز و لرزه نگاریها
۱۲) عدم رعایت مکان صید بدون توجه به مجوز صید در یک مکان مشخص توسط صیادان
۱۳) عدم وجود یک برنامه آموزشی منظم برای صیادان توسط شیلات
۱۴) سد سازی در خشکی و عدم ورود آب سیلابهای زمستانی به دریا
ب : پیشنهاد برای بهبود ذخایر آبزی و بالا بردن راندمان کار صیادی در دراز مدت
۱) کاهش و استاندارد نمودن تعداد شناورهای صیادی فعلی و عدم صدور مجوز صید جدید تحت هر شرایطی
۲) ممنوعیت فعالیت صیادی با استفاده از ادوات صیادی حرفه ای برای قایق های تفریحی
۳) ممنوعیت هر گونه فعالیت صیادی برای شناورهای بدون هویت
۴) آموزش مداوم و موثر صیادان و آگاهی دادن به آنان از وضعیت موجود و آشنا نمودن آنان با شیوه های استانداد و غیر مخرب
۵) خلق شیوه های صید و ادوات غیر مخرب برای جایگزینی شیوه و ادوات مخرب فعلی
۶) اعمال قانون دریابست در فصولی از سال برای کلیه استان های ساحلی خلیج فارس و کلیه شناورها و کنترل و مراقبت شدید و عدم تبعیض بین استان های ساحلی
۷) راه اندازی تبلیغات موثر پیرامون موضوع کاهش ذخایر آبزی و لزوم مشارکت مردمی در حفظ و افزایش آن
۸) پرداخت بخشی از خسارت وارده به صیادان از سوی وزارت نفت
۹) نظارت بالای دولت یا ورود ابزار و ادوات صید و ممنوعیت ورود یا ساخت ادوات صیادی مخرب
۱۰) ارایه وسایل و ابزار استاندارد ارزان قیمت به صیادان
۱۱) برداشت محدودیتهای شیلات در زمینه احداث تاسیسات رفاهی در بنادر صیادی توسط تعاونی ها از قبیل کارخانه یخسازی و عمل آوری
۱۲) ارایه تسهیلات کم بهره و سهل الوصول به صیادان
۱۳) ترویج یافته های تحقیقاتی در بین صیادان
۱۴) نظر خواهی از صیادان و مشارکت دادن آنان در تصمیم گیری ها
۱۵) جبران خسارت صیادان در زمان اعمال دریابست
۱۶) رسیدگی جدی دولت به بیمه تامین اجتماعی صیادان و شناسایی شغل صیادی بعنوان یک شغل سخت و زیان آور
۱۷) دومنظوره نمودن شناورهای صیادی دارای قابلیت (تجاری – صیادی )
۱۸) اصلاح قانون حفاظت و بهره برداری از منابع آبزیان مصوب سال ۷۴ به همراه آیین نامه اجرایی آن
۱۹) اصلاح آیین نامه داخلی کمیسیون رسیدگی به تخلفات صیادی سازمان شیلات ایران
۲۰) استفاده از شناورهای صیادی برای کارهای تفریحی و گردشگری برای کاهش تلاش صید و صیادی.