۱۳ اردیبهشت (۳ می ) مصادف با روز جهانی آزادی مطبوعات
به پیشنهاد یونسکو و تصویب مجمع عمومی سازمان ملل در نوامبر ۱۹۹۱ میلادی روز سوم ماه مه هر سال به عنوان روز جهانی مطبوعات شناخته شده است. امروزه ، مطبوعات در زمینه ی مسائل تحلیلی ، سرعت در اطلاع رسانی ، حرکت و پیش بینی برخی از وقایع و رویدادها و ارائه آگاهی های لازم به جامعه،برای بالابردن حساسیت مردم نسبت به واقعیات اجتماعی،نقش بسزایی دارند.
🚩• تعریف مطبوعات
مطالب و نوشته هایی که چاپ و انتشار می یابد و برای مطالعه در دسترس عموم مردم قرار می گیرد ، اعم از کتاب ، مجله ، ماهنامه ، فصلنامه ، روزنامه و ….. را مطبوعات می نامند. اما در عرف عام ، مطبوعات بیشتر به روزنامه ها و مجله هایی اطلاق می شود که اخبار روز و جدید در آن به چاپ رسیده باشد.
🚩• پیشینه مطبوعات
از سنگ نبشته ها و جنگ نامه های سلاطین هخامنشی ، ساسانی و سلسله های پادشاهان قدیم که پیروزیها و وقایع مهم را بر آنها حک می کردند که بگذریم ، در آغاز سده یپنجم هجری و به روزگار سلطان محمود غزنوی در غزنین،روزنامه ای به نام روزنامه « ایام » و یا برخی از جراید به همین نام در عراق و شام و به روزگار نظامی گنجوی و پیش از او در شهر گنجه و جاهای دیگر جریدهیادبی وجود داشته است.
همچنین در زمان سزار ، روزنامه ای به نام « اکتادیورنای » به طور خطی دست نوشته و در فرانسه اخبار ادبی « نوول لیترر» شامل افسانه ها و قطعه های نظم و نثر و قصائد ستایشگران هیات حاکمه روز در دسترس عموم نهاده می شد. این روزنامه ها در واقع کارنامه ی شهریار عصر را در برداشت تا مردم آنها را بخوانند و کارهای انجام یافته را بدانند.
🚩ترکان عثمانی کلمهی« وقایع » را که جمع « واقعه » به معنی رویداد می باشد به جای روزنامه به کار بردند ، چنانچه قدیمی ترین روزنامه ای که در سال ۱۸۰۳ در استامبول تأسیس شد ، « تقویم وقایع » نام داشت . در هندوستان « کاغذ اخبار » مانند : « مرآت الاخبار ، شمس الاخبار ، سید الاخبار » و نظایر آنها را به کار بردند . عربها آن را ورقه خبریه ، اوراق حوادث و رساله خبریه نامیدند . درمصر و لبنان کلمه ی جریده ، مجله و صحیفه را مانند «الصحافه » به کار گرفتند.
در ایران ، در آغاز،کلمهی« اخبار » و « کاغذ اخبار » به کار رفت و اولین تصویر در نشریه ی میرزا صالح که نخستین نمونه محسوب می شد به تقلید از هندیان به کار رفت ، اما در موقع تاسیس روزنامه رسمی دولتی ، در زمان وزارت امیرکبیر کلمهی« وقایع » را مانند نام «دارالفنون » از عثمانی ها گرفتند و با اضافه کردن کلمه ی اتفاقیه آن را« وقایع اتفاقیه » نامیدند . به تدریج کلمه ی روزنامه که در معانی مشابه دیگری معمول بود در برابر ژورنال فرانسه متداول شد و دارای مفهوم تازه ای گردید.
🚩• تاریخچه روزنامه نگاری در ایران
روزنامه نگاری در ایران به صورت امروزی از زمان ناصرالدین شاه آغاز ، و روزنامه هفتگی وقایع اتفاقیه که در سال سوم سلطنت وی یعنی به سال ۱۱۹۰ هـ . ق زیر نظر میرزا تقی خان امیر نظام منتشر شد نخستین روزنامه ایران بود .
در سال ۱۲۷۷ هـ . ق،روزنامه ی دولت علیه ایران که نشریه ای مصور بود زیر نظر صنیع الدین انتشار یافت . بعدها این روزنامه به نام « روزنامه دولتی » خوانده شد. انتشار این روزنامه تا سال ۱۳۲۴ هـ . ق تحت عنوان « ایران » ادامه داشت و بعد از مدتی وقفه ، دگر بار به سال ۱۳۲۹ هـ .ق به نام « روزنامه رسمی دولت » انتشار یافت. در سال ۱۲۸۳ هـ . ق روزنامه دیگری به نام « روزنامه ملتی » در تهران پخش شد و مقصود این بود که روزنامه ی مزبور از روزنامه ی دولتی کاملاً متمایز باشد.
🚩نخستین شماره آن در یازدهم محرم ۱۲۸۳ و آخرین شماره آن در بیستم جمادی الاخر ۱۲۸۷ ، انتشار یافته است.در زمان مظفرالدین شاه ، روزنامه « معارف » که وابسته به انجمن معارف بود انتشار یافت و ریاست عالیه این انجمن را شاه به عهده داشت .
بعد از استقرار مشروطیت،چهار روزنامه ی مجلس ، ندای وطن ، حبل المتین و صبح صادق منتشر شد.
🚩روزنامه ها و مجله هایی که در دوران مشروطیت به سبک فکاهی منتشر شدند نقش مهمی را در توسعه ی مطبوعات ایفا کردند . مهمترین این نشریه ها بدین قرارند : کشکول ، تنبیه ، حشرات الارض ، بهلول ، شیدا ، شیخ چغندر و… والبته نشریه ی صوراسرافیل که از نظر مطالب فکاهی مقام اول را داشت . نویسنده ی متون چرند و پرند صور اسرافیل علامه میرزا علی اکبر خان قزوینی معروف به دهخدا بود.
از روزنامه هایی که در خارج از ایران منتشر می شد و به علت آزادی خواهی مدیرانشان ، ورود آنها به داخل کشور ممنوع بود ، « اختر » به مدیری آقا محمد طاهر تبریزی ، « قانون» به مدیری پرنس میرزا ملکم خان و « حبل المتین » به مدیری شیخ احمد روحی را می توان نام برد.
🚩در دوره ی مشروطیت،بیداری افکار عمومی به سرعت و شدت اوج گرفت و روزنامه ها نفوذ عظیمی در تجدید حیات اندیشه های مردم داشتند . روزنامه های مجلس ، صوراسرافیل، ایران نو ، شرافت ، ثریا و پرورش که به قلم میرزا علی محمد خان شیبانی کاشانی نگاشته می شد نفوذ زیادی در افکار عمومی داشتند.
از روزنامه های ادبی : تربیت ، ادب و بهار از نشریه های تراز اول محسوب می شدند ، و در این میان فقط سه نشریه ی اقیانوس ، آی ملا عمو و فکر ، مدافع استبداد بودند.
🚩پر تیراژترین ( ۰۰۰/ ۱۰ نسخه ) روزنامه های ایران در دوران مشروطیت روزنامه مجلس بود که مذاکره های مجلس را منتشر می ساخت. در دوره دوم مشروطیت قطع روزنامه های روزانه بزرگتر شد ، اما تیراژ آنها کاهش یافت . تعداد روزنامه های ایران در سال ۱۳۲۵ هـ . ق ۸۴ بود و در سال ۱۳۲۸ هـ . ق این رقم به ۳۶ و در سال بعد به ۳۳ مورد تقلیل پیدا کرد.
گزارش از شکر دولتشاهی
نظر شما